عالم یک وطن محسوب است
بخشی از کتاب آئین بهائی، نگرشی کوتاه به تاریخ و تعالیم. در این قسمت: حضرت بهاءالله میفرمایند برای انسان تنها دوست داشتن وطن فخر نیست بلکه فخر حقیقی در …
***
حضرت بهاءاللّه در این باره که برای انسان تنها دوست داشتنِ وطن فخر نیست، بلکه فخر حقیقی در جهانوطنی و دوست داشتن همهی عالم است، چنین میفرمایند:
«لیس الفخر لمن یحبّ الوطن بل لمن یحبّ العالم … فیالحقیقه عالم یک وطن محسوب است و مَن عَلیالارض اهل آن …»
محور تعالیم حضرت بهاءاللّه را اصل بنیادینِ وحدت عالم انسانی تشکیل میدهد. هدف از این تعلیم نیل به وحدت و جامعیّت ابنای انسان است. حضرت بهاءاللّه پیشگویی فرمود که در آینده ملل جهان به تشکیل یک جامعهی متّحدِ جهانی مبادرت خواهند ورزید. آن حضرت در آثار خود چگونگی نیل به وحدت، صلح و رفاه را تشریح نمود و نحوهی تضمین آن را بیان فرمود. گرچه هر روز کسان و نهادهای بیشتری طالب وحدت و استقرارِ صلح در جهاناند، لکن تجربه نشان میدهد که تا چه اندازه این اندیشه در عمل با مشکلات مواجه میگردد. استقرار وحدت و صلح در جهان روندی تدریجی خواهد داشت. این روند مستلزم تغییراتی بنیانی است که گاه تدریجی و گاه ناگهانی باید همهی شئونِ زندگی آدمی را دربر گیرد. از جمله موانع بزرگی که بر سرِ راهِ وحدت قرار دارد همانا وجود انواع تعصّبات و پیشداوریها است.
وحدت در کثرت
تاریخ طولانیِ تکامل و تمدّن جامعهی بشری طیّ ادوارِ مختلف تنوّع چشمگیری از نژادها و فرهنگهای گوناگون پدید آورده است. با این حال بنیآدم همه از یک مبدأ و منشأ سرچشمه گرفتهاند، یعنی همه اعضای یک خانوادهاند و از یک گوهر پدید آمدهاند. به اعتقاد بهائیان تنوّع موجود در عالم انسانی گنجینهای شایگان است. بهائیان، عالم انسانی را به گلستانی تشبیه مینمایند که زیبایی و لطافت آن عمداً به لحاظ تنوّع در شکل و رنگ و عطر و خلاصه در رنگانگی اشجار و گلهای آن است. تفاوت در رنگ و نژاد و ملیّت و از این قبیل باید سببِ سرور عالم انسانی گردد و نه اینکه مجوّز برتری قومی بر قوم دیگر یا سببِ مشاجره و منازعه بین ابناء بشر شود.
صلح جهانی، خواب و خیال یا امری اجتنابناپذیر؟
صلح جهانی که اغلب به عنوان امری محال یا خیالی واهی مورد تمسخر قرار میگیرد از دیدگاه بهائیان امری است که استقرار آن نهتنها امکان دارد بلکه اجتنابناپذیر است. جامعهی بشری جامعهای واحد است. این جامعه تا کنون مراحل مختلفی را از قبیل خانواده، قبیله، حکومتهای محلّی تا تشکیل ملّتهای بزرگ طی نموده و به مرحلهی کنونی از سیر تکاملی خود رسیده است. بهائیان و آثار دینیشان بر این باورند که تکلیفی که جامعهی انسانی باید اکنون بدان پردازد و جامهی عمل پوشاند همانا بنای یک جامعهی واحد جهانی است. مسئولیّت بنای چنین جامعهای در این برهه از روند تاریخ به عهدهی اهل عالم در مجموع نهاده شده است که باید به قبول این مسئولیّت تن دردهد. در بیانیهی بیتالعدل اعظم، بالاترین مرجع اداری جامعهی جهانی بهائی، به نامِ «وعدهی صلح جهانی خطاب به اهل عالم» از جمله چنین آمده است: «صلح جهانی آیا فقط بعد از وقوع وحشت و بلایی عظم که مولودِ تمسّک مصرّانهی بشر به روشهای ناهنجار قدیمی است باید تحقّق یابد یا آنکه فیالحال صورتپذیر است و از طریق اراده و عزمی راسخ که نتیجهی مذاکره و مشورت باشد حاصل خواهد شد؟ اختیار یکی از این دو راه امروزه در مقابل اهل عالم قرار گرفته است.»
لزوم همبستگی و ایجاد وحدت بین مللِ عالم هر روز بیشتر توسعه مییابد. ازجمله میتوان سیستمهای عالمگیر الکترونیکی و خطوط ارتباطی زمینی و هوایی را شاهد آورد که فواصل را از میان برده و انسانها را بیش از پیش به هم نزدیک کردهاند. اقتصاد از صورتِ بسته خارج شده و جنبهی جهانی یافته است. دانشمندان در صحنهای جهانی به پژوهش و اکتشاف مشغولند و ارتباط و گفتگو میان آنان از بدیهیّات شمرده میشود. مبادلات فرهنگی بین مللِ عالم موجبِ شکوفاییِ رشتههای مختلف هنری گردیده است. درعین حال جنایت، تروریسم، سلاحهای مدرن جنگی، فقدانِ عدالت اجتماعی و عدم تعادل در امور اقتصادی و بالاخره تباهیِ محیطِ زیست همه و همه ازجمله موانعی بهشمار میروند که جامعهی انسانی را تهدید مینمایند و تنها از طریقِ همکاریهای مستمرِ بینالمللی میشود بهحلِّ این موانع و معضلات نایل آمد.
سازمان ملل متّحد طیّ قرن بیستم اساس بسیاری از نهادهایِ سیاسیِ بینالمللی را بنیان نهاد. بهائیان در تلاشهایی که در این زمینه بهعمل میآید فرصت مناسبی برای دوام و بقای عالم انسانی مشاهده مینمایند. بدیهی است این تلاشها هنگامی منجر به صلح و آرامش خواهند شد که مللِ عالم با تمامِ قوا و بالاتّفاق در تحقّق وحدت عالم انسانی گام بردارند. به فرموده حضرت بهاءالله: «… مقصود اصلاح عالم و راحت امم بوده، این اصلاح و راحت ظاهر نشود مگر به اتحاد و اتفاق …»