Program Picture

آموزه‌های نو - فصل ۱

قسمت ۲۱
۰۴ شهریور ۱۳۹۵

نگاهی به دو مقالۀ «نگاهی تازه به مسئله خاتمیت» و «خدا و پیامبران» نوشتۀ دَن گِب‎هارت.

***

فرزاد: دوستان سلام؛ با یک برنامه‌ی دیگه از مجموعه «آموزه‌های نو»، به اتفاق پریسا، با شما هستیم.

پریسا: سلام من رو هم از استودیوی رادیو پیام دوست در کانادا پذیرا باشید.

فرزاد: این هفته با یک مجموعه مقاله­‌ی دیگه با عنوان «خَاتَمَ النَّبِیِّینَ» در خدمت شما هستیم. این مقاله‌­ها را دَن گِب‎هارت نوشته که مدرس فلسفه و ادیان جهان در دانشگاه نوادا است.

پریسا: این هفته نگاهی می‎کنیم به دو مقالۀ اول این مجموعه، با عناوین «نگاهی تازه به مسئله خاتمیت» و «خدا و پیامبران».

فرزاد: دوستان، لطفا با برنامه امروز ما همراه باشید.

پریسا: درباره‎ی اهمیت نقش حضرت محمد به عنوان «آخرین پیامبر» در اسلامِ ارتدوکس نمی‎شود مبالغه کرد. جنبش‎هایی که در ظاهر از فرق سر تا نوک پا مسلمان‎اند، مثل جنبش احمدی در پاکستان، به دلیل تعبیر جدید‎شان از آخر بودن حضرت محمد برچسب «منحرف و کافر» می‎خورند.

فرزاد: ظاهرا دَن گِب‎هارت می­‌گوید که در آثار بهائی هم بر «خَاتَمَ النَّبِیِّینَ» بودن حضرت محمد تأکید شده، درسته؟

پریسا: بله. اما نه به این اعتبار که معنای ارتدوکس آن، مبنی بر اینکه حضرت محمد آخرین حامل پیام الهی تا ابد خواهد بود، مورد تأکید قرار گرفته باشد.

فرزاد: پس در حقیقت تعبیر و تفسیر جدیدی از «خَاتَمَ النَّبِیِّینَ» عرضه شده.

پریسا: درسته. در واقع حضرت بهاءالله، بنیان‌گذار آیین بهائی، در آثار خودش استدلالی قرآنی را برای استمرار ظهور ادیان و پیامبران عرضه می‎کند. دَن گِب‎هارت در این مجموعه مقالاتی که تحت عنوان «خاتمیت» نوشته، در واقع، این استدلال قرآنی را شرح و توضیح می‎دهد. به نظر او، درک بهتر این استدلال کمک به فهم بهتر نه تنها قرآن بلکه خودِ جهان‎بینی بهائی هم می‌­کند.

فرزاد: این استدلال قرآنی مبتنی بر کدام سوره و آیه است؟

پریسا: آیۀ چهل از سوره احزاب جایی است که خداوند حضرت محمد را «خَاتَمَ النَّبِیِّینَ» توصیف می‎کند. حضرت بهاءالله در همان روزی که مأموریت خود را به عنوان پیامبر خدا اعلام کرد، در اثری به نام لوح ایوب به بیان استدلالی مبتنی بر آیات همین سوره برای نشان دادن ضرورت استمرار ظهورات الهی می­پردازد.

فرزاد: البته قبلا هم این آیه مربوط به خاتمیت، در آثار دیگری از حضرت بهاءالله مثل کتاب ایقان و جواهر الاسرار، تفسیر شده بود.

پریسا: درسته.

فرزاد: خب، بهتره بریم سراغ خود استدلال.

پریسا: حضرت بهاءالله اشاره می‎کند که گرچه قرآن در سوره احزاب حضرت محمد را «خَاتَمَ النَّبِیِّینَ» توصیف می‎کند، وعده دیدار خداوند یا لقاءالله را هم در چند آیه بعدتر می‎دهد. دَن گِب‎هارت می­‌گوید حضرت بهاءالله با تحلیل مفهوم «لقاءالله» و نشان دادن تضاد آشکاری آن با آموزه‎ی دیگر قرآن که خدا را فراجسمانی و فراذهنی می­‌داند، به نتیجه ضرورت استمرار ظهور ادیان الهی می‌­رسد.

فرزاد: خب، فکر می­‌کنم این تضاد را باید کمی بیشتر درباره­‌اش توضیح بدهی.

پریسا: در مقابل وعده قرآنی لقاءالله، با دو گزینه روبروییم: یا اینکه پارادکس را بپذیریم: یعنی قبول کنیم که ذات الهی ورای حس و ادراک ماست و با وجود این در قیامت ما به نحوی خداوند را می‎بینیم. و یا اینکه بپذیریم وعده ملاقات با خدا اشاره به ملاقات با نماینده او در جهان دارد. دَن گِب‎هارت می­گوید: «پذیرفتن گزینه اول یعنی اینکه ما با چشم سر، به نحوی، خدا را خواهیم دید. اقامه‎ی دلیل علیه چنین دیدگاهی بسیار سخت است برای اینکه این دیدگاهی است جدای از عقل. درحالی­که قرآن از ما مستمرا دعوت به تأمل عقلانی می‎کند.»

فرزاد: پس گزینه­‌ای نمی­‌ماند جز گزینه دوم.

پریسا: درسته. دَن گِب‎هارت ادامه می‌­دهد: «در گزینه دوم، پذیرفتن نماینده خدا—اسم او را هرچه که می­‌خواهید بگذارید: پیامبر، مظهر ظهور، نبی، رسول، …—مستلزم تجدید وحی الهی است. بنابراین، معنای خَاتَمَ النَّبِیِّینَ هرچه باشد، نمی‎تواند به معنای این باشد که بعد از حضرت محمد پیامبر الهی دیگری ظهور نخواهد کرد.

فرزاد: پس معنای خَاتَمَ النَّبِیِّینَ چی می­‌شود؟

پریسا: به نظر گِب‎هارت، بر اساس این استدلال، حضرت محمد خَاتَمِ انبیای پیش از خود و مبدأ پیامبران الهی دیگری است که بعد از  او خواهند آمد.

news letter image

ثبت نام در خبرنامه